ca. 1450 – 1516

Jheronimus Bosch, beter bekend als Jeroen Bosch, is een kunstenaar die zijn hallucinerende wereld van monsters, gedrochten, kwelgeesten en fabeldieren liet ontstaan in een tijd waarin de Middeleeuwen over gingen in de Renaissance, een tijd waarin niet God maar de mens het centrum van de wereld werd.

Kopvoeters

Remastered laat zich inspireren door twee belangrijke werken van Bosch, Tuin der Lusten (1480-90) en Het Laatste Oordeel (ca. 1482).

Jheronimus Bosch, Tuin der Lusten, 1480-90, olieverf op paneel, 220 x 389 cm. Collectie Prado Museum, Madrid

Jheronimus Bosch, Het Laatste Oordeel, ca. 1482, olieverf op paneel, drieluik: midden 163 x 127,5 cm; zijpanelen ca. 167 x 60 cm, Collectie Akademie der bildenden Künsten, Wenen

Het krioelt in beide kunstwerken van de ‘kopvoeters’, vreemde en grappige wezens die in de middeleeuwse cultuur een bedenkelijke rol speelden. Dat woord kun je letterlijk nemen: het zijn dwergachtige, romploze samengestelde figuren, met de kop van een mens of dier, lopend op mensenvoeten of dierenpoten. Kopvoeters golden in Bosch’ universum als belichaming van de laagste instincten. Duivelse eigenschappen kregen ze toegeschreven. Ze werden geassocieerd met vergankelijkheid, lust en hoogmoed, met hebzucht en gierigheid.

Kopvoeters werden toegepast als randversiering van miniatuurschilderingen die Bosch zeker heeft gezien. Hij was een belezen man en bewoog zich in de hogere kringen waar prenten en versierde handschriften werden verzameld, zoals het Boeck van Tondalus Vysioen, in 1484 in ‘s-Hertogenbosch gedrukt en uitgegeven. Hij bestudeerde dieren, bloemen en planten tot in detail en zocht naar afwijkende mensentypen in stad en land.

Het was af en aan oorlog tussen Brabant en Gelderland in de 15de-16de eeuw en dit trof ook ’s-Hertogenbosch en wijde omgeving. Bosch was als jongen van dertien getuige van de stadsbrand in ’s- Hertogenbosch. Wellicht heeft hij deze traumatische ervaringen keer op keer in zijn schilderijen weergegeven. Een goed voorbeeld hiervan is Het Laatste Oordeel waar oorlogszuchtige monsters het overgrote deel van het midden luik bevolken, waar dood en verderf de hoofdrol spelen.